14 czerwca 1940 r. to data uznawana za początek funkcjonowania niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz. Tego dnia Niemcy deportowali z więzienia w Tarnowie do obozu Auschwitz grupę 728 Polaków. Wśród nich byli żołnierze kampanii wrześniowej, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci, a także niewielka grupa polskich Żydów. Otrzymali oni numery od 31 do 758.
Obchody 81. rocznicy tego wydarzenia odbyły się pod Patronatem Narodowym Prezydenta RP Andrzeja Dudy, a także Honorowym Patronatem Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu prof. dr. hab. Piotra Glińskiego. Decyzją Sejmu RP 14 czerwca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.
Program obchodów rocznicy został dostosowany do obowiązujących ograniczeń sanitarnych związanych z pandemią koronawirusa. Niestety nie mogły to być obchody o charakterze masowym. Na terenie Miejsca Pamięci odbyło się symboliczne upamiętnienie.
W wydarzeniach upamiętniających rocznicę wzięło udział czworo ocalałych z obozu: Lucyna Adamkiewicz, Zdzisława Włodarczyk, Barbara Wojnarowska-Gautier oraz Bogdan Bartnikowski.
W Centrum św. Maksymiliana w Harmężach, gdzie prezentowana jest wystawa prac autorstwa byłego więźnia pierwszego transportu nr 423 Mariana Kołodzieja „Klisze pamięci. Labirynty”, odprawiono uroczystą mszę świętą, której przewodniczył biskup Roman Pindel, ordynariusz diecezji bielsko-żywieckiej.
O godzinie 12 rozpoczęło się symboliczne upamiętnienie na terenie byłego obozu Auschwitz I. Ocalali, delegacje władz państwowych z wicepremierem, ministrem kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotrem Glińskim, przedstawiciele władz samorządowych, duchowieństwa oraz delegacje organizatorów obchodów przeszli spod bramy „Arbeit macht frei” przed blok 11, gdzie zabrzmiał hymn Polski. W ceremonii upamiętnienia rocznicy wziął udział prezydent Oświęcimia Janusz Chwierut.
Podczas swojego wystąpienia wicepremier prof. Piotr Gliński powiedział: – Decydenci hitlerowskich Niemiec planując w drugiej połowie 1940 r. infrastrukturę obozową – instalację pieca krematoryjnego o dziennej możliwości spalenia 100 ciał ludzkich oraz drugiego takiego samego pieca doinstalowanego w kilka miesięcy później – a następnie nakładając bezsensowne, dolegliwe rygory dnia codziennego więźniów, przyjęli założenie, iż obóz koncentracyjny dla Polaków ma stać się dla nich miejscem eksterminacji na skalę nieznaną dotąd we wszystkich obozach funkcjonujących w III Rzeszy.
Zdaniem wicepremiera niezwykle ważne jest, abyśmy podtrzymywali pamięć o tym, co wydarzyło się na nieludzkiej ziemi Auschwitz, o wszystkich którzy przeszli przez piekło niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady: – Za to wszystkim Wam, drodzy strażnicy pamięci oraz pracownicy Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, a także pracownicy tworzącego się Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej i wszystkich innych miejsc pamięci o niemieckim ludobójstwie – pragnę podziękować: za Waszą ustawiczną i nieprzerwaną pracę nad zachowaniem pamięci o tych miejscach. Za przechowywanie i upowszechnianie tej bolesnej spuścizny.
Na zakończenie obchodów uczestnicy złożyli znicze i wieńce pod Ścianą Śmierci na dziedzińcu bloku 11.
Jednym z projektów Muzeum realizowanym w związku z rocznicą było stworzenie wersji wideo książki „Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych” autorstwa dyrektora Muzeum dr. Piotra M. A. Cywińskiego. W publikacji fragmenty relacji ocalałych zestawiono w siedmiu rozdziałach tworzących płynnie opowiedzianą historię 728 mężczyzn deportowanych do Auschwitz z Tarnowa. W projekcie wzięli udział uczniowie z całej Polski. Fragmenty relacji przeczytali także wicepremier prof. dr hab. Piotr Gliński, minister Wojciech Kolarski z Kancelarii Prezydenta oraz autor książki dr Piotr Cywiński.
W dniu rocznicy i specjalnie z tej okazji, w Union Station w amerykańskim Kansas City odbędzie się oficjalne otwarcie wystawy „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko.” przygotowanej przez Muzeum Auschwitz i hiszpańską firmę Musealia. Ekspozycja, która wcześniej prezentowana była w Madrycie i w Nowym Jorku otrzymała Grand Prix Nagrody Dziedzictwa Europejskiego / Nagrody Europa Nostra 2020. To najbardziej prestiżowe europejskie wyróżnienie w kategorii dziedzictwa.
14 czerwca rocznicę upamiętniono także pod tablicą poświęconą pierwszemu transportowi na budynku dawnego Polskiego Monopolu Tytoniowego, nieopodal terenu dzisiejszego Muzeum Auschwitz. To tam 14 czerwca 1940 r. esesmani umieścili więźniów na okres kwarantanny, a dziś mieści się tam Małopolska Uczelnia Państwowa im. rtm. Witolda Pileckiego.
Fot. Muzeum Auschwitz
Źródło: Muzeum Auschwitz
