Nowa stała wystawa w bloku 15 Auschwitz przypomina losy Polaków

Nowa ekspozycja w bloku 15 Miejsca Pamięci Auschwitz odsłania zapomniane wątki – od losów polskich więźniów po mieszkańców Oświęcimia, którzy pomagali skazanym ryzykując życie. Otwarcie przyciągnęło ocalałych, lokalnych samorządowców i przedstawicieli ministerstwa kultury.

• Zobacz, co nowego w Muzeum Auschwitz w bloku 15 – wystawa o Polakach i Oświęcimiu
• Przeczytaj, co dokładnie pokazuje ekspozycja i kto ją przygotował

Zobacz, co nowego w Muzeum Auschwitz w bloku 15 – wystawa o Polakach i Oświęcimiu

Dziś w historycznym bloku 15 na terenie byłego niemieckiego obozu Auschwitz I została udostępniona stała wystawa poświęcona losom Polaków w nazistowskim obozie. Ekspozycja rozmieszczona na dwóch kondygnacjach obejmuje dwa merytoryczne moduły: „Polacy w KL Auschwitz” oraz „W cieniu zagłady – Oświęcim w czasie niemieckiej okupacji 1939-1945”.

Na otwarciu byli m.in. przedstawiciele samorządu: wicestarosta Teresa Jankowska oraz pięcioro Ocalałych z Auschwitz, których obecność nadała wydarzeniu szczególną wagę. Wśród nich znaleźli się: Barbara Doniecka, Bronisława Horowitz-Karakulska, Ewa Machaj-Antosiewicz, Bogdan Bartnikowski oraz Janusz Rudnicki.

„Ta wystawa, co jest niezwykle cenne, opowiada o całej historii Polaków w Auschwitz. Bardzo ważne jest dla mnie to, że ona właśnie mówi także o początkach tego obozu, który istniał od 1940 r. Historia Holokaustu to jest niewyobrażalny dramat, ale przecież Holokaust zaczął się 2 lata później, a od 1940 roku w tym obozie, tu na tych ulicach, byli mordowani Polacy i trwało to do ostatnich chwil istnienia obozu. Ta wystawa dokumentuje nasze losy”

(słowa Bogdana Bartnikowskiego podczas otwarcia)

Przeczytaj, co dokładnie pokazuje ekspozycja i kto ją przygotował

Nowa stała wystawa stanowi rozszerzenie głównej ekspozycji muzeum i szczegółowo koncentruje się na losach obywateli polskich osadzonych w Auschwitz. Pokazane są osoby rejestrowane jako więźniowie polityczni oraz inne kategorie Polaków, w tym polscy Żydzi kierowani do obozu na zagładę. Druga część przybliża rzeczywistość okupacyjnego Oświęcimia: wysiedlenia, działalność firmy IG Farbenindustrie, niemieckie plany przebudowy miasta, jak również postawy mieszkańców niosących pomoc osadzonym.

Ekspozycję przygotował zespół pod kierunkiem dr. Piotra Setkiewicza, kierownika Centrum Badań Muzeum Auschwitz. Projekt wystawy zrealizowało konsorcjum: Adventure Sławomir Mazan, Jarema Szandar Sp. J., Koza Nostra Studio sp. z o.o. oraz Biuro Usług Architektonicznych „Profil” sp. z o.o.

W ramach drugiego modułu zebrano i udostępniono wykaz ponad 1 200 nazwisk osób z najbliższych okolic, określanych jako „Ludzie Dobrej Woli”, którzy podejmowali pomoc więźniom, mimo zagrożenia własnego życia. Wystawa stawia akcent na kontekst lokalny – na realia Oświęcimia pod niemiecką okupacją.

Projekt nowej ekspozycji został sfinansowany dzięki nadzwyczajnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kwota dofinansowania wyniosła nieco ponad 22,5 miliona złotych.

Dyrektor Miejsca Pamięci Auschwitz, dr Piotr Cywiński, wprowadził katalog wystawy refleksją nad miejscem obozu w polskiej historii. W katalogu napisał:

„Jeśli w okresie przedwojennym Ziemia Oświęcimska leżała niemalże na południowo-zachodnim pograniczu Polski, to obóz Auschwitz – mimo iż zbudowany na terenach włączonych do Niemiec – leży w samym sercu polskich doświadczeń z okresu II wojny światowej".

Autor scenariusza, dr Piotr Setkiewicz, zaznacza też, że wystawa ukazuje Auschwitz w szerokim kontekście polityki nazistowskich Niemiec, zaczynając od przyczyn agresji z września 1939 r. W materiałach wystawy przytoczono jego opis ideologicznych i politycznych motywów niemieckiego ataku.

„Nie sposób opowiedzieć historii polskich więźniów Auschwitz, nie wskazując przynajmniej ogólnych przyczyn agresji nazistowskich Niemiec we wrześniu 1939 r. W zamierzeniach najwyższych władz Trzeciej Rzeszy wojna z Polską, choć głównie miała służyć realizacji wielkomocarstwowych, kolonialnych ambicji Adolfa Hitlera, jednocześnie niosła ze sobą znamiona ideologicznej krucjaty, skierowanej przeciwko jej mieszkańcom, uznawanym za należących do rzekomo niższych ras. Przede wszystkim chodziło o Żydów, ale także o Polaków. Wbrew wyobrażeniom części światowych mediów, niemiecki atak nie był wynikiem jedynie granicznego sporu, który mógł zakończyć się utratą przez pokonany kraj kilku pogranicznych miast czy prowincji. Jak bowiem wielokrotnie podkreślał Hitler, Polska musiała zostać całkowicie unicestwiona”

Autorzy projektu wystawy opisują także zamysł formalny ekspozycji jako przestrzeń pozwalającą na emocjonalne przeżycie. W projekcie wykorzystano motyw prostych form geometrycznych i odniesienia do „kręgów piekła” Dantego Alighieri, co ma potęgować wrażenie ograniczonej wolności.

W trakcie uroczystości głos zabrała wiceminister kultury Bożena Żelazowska, a także odczytano list od minister kultury i dziedzictwa narodowego Marty Cienkowskiej skierowany do uczestników.

„Pragnę podziękować dyrektorowi muzeum, dr. Piotrowi Cywińskiemu, a także wszystkim twórcom nowej ekspozycji, kuratorowi dr. Piotrowi Setkiewiczowi, koordynatorowi projektu Robertowi Płaczkowi oraz wszystkim pracownikom i wolontariuszom zaangażowanym w realizację tego przedsięwzięcia. Dzięki Państwa pracy powstała wystawa, która nie tylko upamiętnia, lecz również edukuje. Będzie ona stanowić ważne wprowadzenie do narracji przewodników o genezie KL Auschwitz. Przybliżając początki wojny, niemiecką okupację Polski, a także skalę prześladowań, planowość aresztowań dokonanych przez niemiecką policję oraz towarzyszące im bezprzykładne okrucieństwo. W czasie, gdy odchodzą ostatni naoczni świadkowie i ocalali, spoczywa na nas wspólna odpowiedzialność, by chronić i pielęgnować pamięć”

W liście minister Cienkowskiej znalazło się też wezwanie do stałej ochrony wartości: „To miejsce nie tylko ukazuje mroczne karty historii, ale przede wszystkim niesie przesłanie. Wolność, godność i prawa człowieka nigdy nie są dane raz na zawsze. Musimy nieustannie ich strzec. Nie możemy być obojętni”.

Przypomnienie faktów: spośród około 1,3 miliona osób deportowanych do KL Auschwitz największą grupę stanowili obywatele polscy – w tym przede wszystkim polscy Żydzi oraz więźniowie polityczni. Pierwsze transporty do Auschwitz dotarły w czerwcu 1940 r. i wśród pierwszych więźniów byli Polacy. Od wiosny 1942 r. zaczęły napływać masowe transporty polskich Żydów, a wiosną 1943 r. rozpoczęto deportacje Romów ze Śląska, Wielkopolski i Białostocczyzny (źródło: Muzeum Auschwitz).

Wystawa w bloku 15 ma charakter stały i będzie służyć zarówno zwiedzającym, jak i edukacji młodzieży. Jej otwarcie w Oświęcimiu to wydarzenie ważne dla mieszkańców, dla historii regionu i dla wszystkich, którzy przyjeżdżają, aby zrozumieć mechanizmy nazistowskiej przemocy i lokalne historie oporu oraz pomocy.

Fot. Rafa Lorek/Powiat Oświęcimski

Na podst. Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu